Emoties versimpelen het oordeel
Emoties vervullen hun functie als richtingwijzer voor gedrag het beste als ze éénduidig zijn. Een situatie die plezierige en onplezierige emoties tegelijkertijd oproept, biedt weinig houvast en leidt tot emotionele verwarring en onrust. Duidelijkheid ontstaat weer door aanpassing van (het oordeel over) de situatie, waarbij de sterkste emoties vaak de weegschaal naar één kant doen doorslaan.
Deze behoefte aan duidelijkheid in de beleving heeft als effect dat mensen activiteiten gaan ondernemen die duidelijkheid scheppen en onzekerheid verminderen. Zo gaan patiënten met een ernstige ziekte vaak driftig op zoek naar alle informatie over hun ziekte of zoeken ze steun bij naasten, lotgenoten of hulpverleners. Anderen ontvluchten juist de situatie. Men stort zich bijvoorbeeld op het werk, in een hobby of in de drank om de confrontatie met de verwarrende emoties te vermijden.
De behoefte aan duidelijkheid heeft ook een selecterend effect. Men concentreert zich op één, meestal negatieve emotie, terwijl de andere emoties naar de achtergrond worden gedrongen. De hele situatie wordt als negatief beleefd, er is geen enkel lichtpuntje meer en iedereen, waaronder de boodschapper van het slechte nieuws is even slecht. Als u als hulpverlener dergelijke onterechte verwijten krijgt, onderken dan dat het niet gaat om een persoonlijke aanval, maar om een uiting van woede en machteloosheid.
Hoe doe ik dat?
Gezien de complexiteit van emoties, verwijzen we hiervoor naar het plaatsen van emoties in een communicatief kader, waarvan het benoemen van emoties de eerste stap vormt.